Osobie powołanej do odbycia ćwiczeń wojskowych przysługują liczne uprawnienia związane ze stosunkiem pracy, o których warto wiedzieć. Wynikają one przede wszystkim z przepisów zawartych w rozdziale 7 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej pn. Szczególne uprawnienia żołnierzy i ich rodzin. Poniższy artykuł pobieżne omawia te kwestie.

   Zgodnie z art. 124 ustawy pracownikowi powołanemu do odbycia ćwiczeń wojskowych lub pełnienia okresowej służby wojskowej urlopu bezpłatnego na okres trwania tych ćwiczeń lub służby. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Inne uprawnienia to m.in. prawo do urlopu wypoczynkowego. Dodatkowo pracownikowi - na jego wniosek - z tytułu powołania przysługuje prawo do jednego dnia zwolnienia przed datą stawienia się do jednostki. Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu. Również z tego tytułu nie przysługuje pracownikowi prawo do wynagrodzenia. Podobnie wygląda sytuacja po zakończeniu służby wojskowej. Pracodawca powinien udzielić jednego dnia wolnego po odbyciu ćwiczeń, bez prawa do wynagrodzenia. Szczegółowe zasady udzielania urlopu określa art. 119 ustawy, który przytaczam poniżej.

Art. 119. 1. Na wniosek pracownika, któremu doręczono kartę powołania do czynnej służby wojskowej, pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia:

1)   na dwa dni, jeżeli pracownikowi doręczono kartę powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej;

2)   na jeden dzień, jeżeli pracownikowi doręczono kartę powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych trwających powyżej trzydziestu dni.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli doręczona karta powołania zobowiązuje do natychmiastowego stawiennictwa.

3. Na wniosek pracownika, który odbył ćwiczenia wojskowe trwające powyżej trzydziestu dni, pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy po odbyciu tych ćwiczeń na jeden dzień, bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

4. W przypadkach określonych w ust. 1 i 3 pracodawca może - na własny koszt - wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy.

   Pracownik jest uprawniony do otrzymania od pracodawcy odprawy w wysokości 2-tygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad przewidzianych do ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby (art. 125 ustawy).

   W czasie służby pracownik otrzymuje żołd. Jeżeli kwota ta jest niższa od wynagrodzenia, które przysługiwałoby pracownikowi ze stosunku pracy może on ubiegać się o wyrównanie. Świadczenie rekompensujące wypłaca się żołnierzowi za okres odbytych ćwiczeń wojskowych. Okres odbytych ćwiczeń wojskowych przez żołnierza ustala dowódca jednostki wojskowej, a następnie stwierdza to w rozkazie jednostki wojskowej oraz w zaświadczeniu o odbyciu przez żołnierza ćwiczeń wojskowych. Do uznania faktu odbycia przez żołnierza ćwiczeń wojskowych jest niezbędne jego stawienie się do odbycia tych ćwiczeń, ogłoszenie tego faktu w rozkazie dowódcy jednostki wojskowej, przyjęcie go do stanu ewidencyjnego jednostki wojskowej oraz faktyczne odbycie tych ćwiczeń. Do okresu odbytych ćwiczeń wojskowych, za które przysługuje świadczenie rekompensujące, nie wlicza się dni, w których żołnierz:

1) samowolnie opuścił jednostkę lub wyznaczone miejsce przebywania albo samowolnie poza nimi pozostawał,

2) z powodu spożycia alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających był niezdolny do wykonywania obowiązków służbowych,

3) z powodu samookaleczenia lub samouszkodzenia ciała był niezdolny do wykonywania obowiązków służbowych,

4) odmówił uczestnictwa w szkoleniu lub wykonywania obowiązków służbowych,

5) nie odbywał ćwiczeń wojskowych z powodu niestawienia się na nie w terminie lub nie usprawiedliwionego spóźnienia z przepustki, urlopu albo podróży służbowej.

Żołnierzowi, który podczas odbywania ćwiczeń wojskowych przebywał na leczeniu w zakładzie opieki zdrowotnej, świadczenie rekompensujące przysługuje, z zastrzeżeniem ust. 2, również za okres leczenia. Świadczenie rekompensujące nie przysługuje żołnierzowi, którego leczenie było spowodowane lub miało związek z okolicznościami, o których mowa w pkt 2 i 3. Kwestie dotyczące ustalania wysokości świadczeń reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy odbywającym ćwiczenia wojskowe. (Dz. U. z dnia 29 lutego 2000 r.). 

Według § 8. 1. Świadczenie rekompensujące stanowią odpowiednio:

1) kwota wynagrodzenia otrzymanego przez żołnierza ze stosunku pracy lub stosunku służbowego za ostatnie 3 miesiące pełnego miesięcznego wymiaru czasu pracy poprzedzające okres odbytych ćwiczeń wojskowych, podzielona przez 90 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych,

2) kwota dochodu uzyskanego przez żołnierza z prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej za ostatni rok podatkowy poprzedzający okres odbytych ćwiczeń wojskowych, podzielona przez 360 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych,

3) kwota najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w okresie odbywania ćwiczeń, w przypadku gdy żołnierz utrzymuje się wyłącznie z działalności rolnej, podzielona przez 30 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych.

2. W skład kwot wynagrodzenia albo dochodu, o których mowa w ust. 1, nie wchodzą:

1) obowiązkowe składki lub zaliczki pobierane lub należne i odprowadzane do właściwych organów na podstawie odrębnych przepisów z tytułu ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego i zobowiązań podatkowych,

2) premie, nagrody i inne świadczenia lub dodatki finansowe albo wartość świadczeń otrzymywanych w naturze, przysługujących żołnierzowi na podstawie odrębnych przepisów lub umów, a także wyroków sądowych lub decyzji administracyjnych.

3. Do podstawy wymiaru świadczenia rekompensującego wlicza się kwoty ponoszonych przez żołnierza świadczeń alimentacyjnych lub odszkodowawczych nałożonych prawomocnym wyrokiem sądowym lub decyzją administracyjną.

4. Od podstawy wymiaru świadczenia rekompensującego odlicza się kwotę przyznanego na podstawie odrębnych przepisów uposażenia, które żołnierz otrzymał z tytułu odbywania ćwiczeń wojskowych.

5. W przypadku gdy okresy pozostawania w stosunku pracy, służbowym lub prowadzenia działalności gospodarczej są krótsze niż okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, podstawę wymiaru świadczenia rekompensującego oblicza się proporcjonalnie.

   Jeżeli w tym okresie pracownik jest zobowiązany do innych świadczeń na rzecz pracodawcy niż wynikające ze stosunku pracy, tj. na podstawie odrębnych umów (np. umowy zlecenia), które zostały podpisane przed wystawieniem karty powołania a kończą się już po odbyciu służby wojskowej, to również z tego tytułu może ubiegać się wyrównania.  Taki wniosek należy wywieść z art. 8 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia. Trzeba bowiem pamiętać, iż na podstawie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych wynagrodzenie z umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz jest traktowane jak wynagrodzenie ze stosunku pracy oraz są od niego opłacane składki jak z wynagrodzenia z umowy o pracę.

   Dowódca jednostki wojskowej, w dniu zwolnienia żołnierza z ćwiczeń wojskowych albo po dniu jego zwolnienia, w przypadkach, o których mowa w § 7 ust. 1, wydaje temu żołnierzowi zaświadczenie o odbyciu przez żołnierza ćwiczeń wojskowych. W zaświadczeniu podaje się stopień wojskowy, imię i nazwisko, imię ojca oraz numer PESEL żołnierza, datę rozpoczęcia i zakończenia ćwiczeń wojskowych, sumę dni uznanych za odbyte w ćwiczeniach wojskowych oraz kwotę uposażenia wypłaconego z tytułu odbywania tych ćwiczeń wojskowych. Dowódca jednostki wojskowej, w terminie do 7 dni od dnia zakończenia ćwiczeń wojskowych, przesyła do właściwego wojskowego komendanta uzupełnień wykaz żołnierzy uczestniczących w ćwiczeniach wojskowych.

Wniosek o wypłatę świadczenia należy złożyć do wójta gminy właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od zakończenia ćwiczeń wojskowych.  Do wniosku dołącza się zaświadczenie o odbyciu ćwiczeń wojskowych oraz zaświadczenie pochodzące od naczelnika urzędu skarbowego lub pracodawcy, w którym określa się kwotę dziennego utraconego wynagrodzenia albo dochodu, a ponadto datę wydania zaświadczenia. Wójt niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od otrzymania wniosku, wypłaca żołnierzowi świadczenie rekompensujące. Szczegółowe zasady określa art. 119 a ustawy oraz  12-18 rozporządzenia.