Skarga paulińska jest instrumentem zmierzającym do zapewnienia ochrony wierzycielowi w sytuacji gdy dłużnik celowo i świadomie uszczupla swój majątek w celu pokrzywdzenia tegoż wierzyciela. Instytucja ta ma długą tradycję prawną, a obecnie została uregulowana w art. 527 i nast. k.c. Polega ona na uznaniu za bezskuteczną czynności dokonanej przez wierzyciela z osobą trzecią dzięki czemu wierzyciel ma możliwość uzyskania zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu, którego dłużnik się wyzbył.

W praktyce duże spory i wątpliwości wywoływał problem zastosowanie powołanej instytucji do należności publicznoprawnych. Ostatecznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2010 r. (II CSK 227/10) orzekł, iż skarga paulińska chroniąca wierzycieli przed wyzbywaniem majątku przez dłużników w celu uniemożliwienia egzekucji przysługuje również wierzycielom należności publicznoprawnych, a zatem podatków, składek ZUS itp. oraz że może mieć zastosowanie - w drodze analogii - także do ochrony należności podatkowych. Już wcześniej Sąd Najwyższy uznał, że jeśli roszczenie oparte jest na zdarzeniach prawnych wywołujących konsekwencje cywilnoprawne, droga sądowa jest dopuszczalna (postanowienia z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97, z dnia 10 marca 1999 r., II CKN 340/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 161). Zwieńczeniem wskazanej linii orzeczniczej była uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2003 r., (III CZP 85/02), stwierdzająca, że droga sądowa w sprawie, w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych domaga się na podstawie art. 527 k.c. ochrony należności z tytułu składki na ubezpieczenie społeczne, jest dopuszczalna. 

W takiej sytuacji nie budzi obecnie wątpliwości fakt, że skarga paulińska może być stosowana przez ZUS w celu dochodzenia należności z tytułu zaległości w ZUS jak i organy skarbowe w celu dochodzenia należności podatkowych.