Częściowy podział majątku wspólnego i częściowy dział spadku
Sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym mające za przedmiot podział majątku wspólnego małżonków lub dział spadku co do zasady powinny obejmować podział całego majątku zgromadzonego przez małżonków lub pozostawionego przez spadkodawcę.
Zarówno podział majątku wspólnego jak i dział spadku ma z istoty swej objąć ustalenie poszczególnych, a zarazem wszystkich składników tego majątku, określenie ich wartości, dokonanie rzeczywistego podziału i porównanie wartości składników przypadających małżonkom lub spadkobiercom pod kątem ustalenia wysokości spłaty. Jedynie w wyjątkowych wypadkach sąd może ograniczyć ten podział do części majątku wspólnego lub spadku. Orzeczenie takie musi jednak zawierać rozstrzygnięcie zarówno o przyznaniu tych składników, jak i koniecznych rozliczeniach z tego tytułu (np. z tytułu nakładów poczynionych na dzieloną nieruchomość). Sąd może przeprowadzić częściowy podział majątku wspólnego lub dział spadku jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Regulujący to art. 138 § 1 KC mówi o ważnych powodach, a orzecznictwo Sądu Najwyższego nie daje jednoznacznych wskazówek, jakie to powody.
Natomiast w umowie strony mogą zawsze ograniczyć podział jedynie do części majątku wspólnego lub działu spadku do części majątku (art. 1038 § 2 KC).
Umowa o podział majątku wspólnego lub dział spadku powinna w zasadzie regulować wszystkie stosunki prawne, dotyczące majątku wspólnego lub spadku. W przypadku umowy o podział majątku wspólnego powinny zatem zostać dokonane rozliczenia: nakładów i wydatków poczynionych w czasie trwania wspólności z majątku wspólnego na majątek odrębny (osobisty) oraz długów jednego z małżonków spłaconych z majątku wspólnego, roszczeń z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów, a także nakładów i wydatków oraz spłaconych długów w okresie od ustania wspólności do podziału majątku wspólnego. Dopuszczalne jest zrzeczenie się w umowie o podział majątku wspólnego określonych roszczeń przez jedną lub obie strony umowy. Zawarcie umowy o podział całego majątku wspólnego, w której treści brak postanowień co do wzajemnych rozliczeń, wyłącza jednak możliwość późniejszego dochodzenia roszczeń z tytułu poczynionych nakładów i wydatków. Zasady te należy odpowiednio stosować do umowy o dział spadku.
Skoro umowa o podział majątku wspólnego lub dział spadku może ograniczać się do podziału jedynie części majątku wspólnego lub spadkowego, to strony mogą w niej zastrzec odrębne rozliczenie omawianych należności, mogą także oczywiście sprecyzować wielkość przysługujących im z tytułu rozliczeń należności i określić późniejszy termin spełnienia wynikających z nich świadczeń. Zasada jest jednak prosta: jeśli strony zdecydują się na częściowy podział majątku wspólnego lub spadku ograniczony do jednego składnika lub składników, to powinny jednocześnie uregulować kwestie związane z rozliczeniem roszczeń ubocznych związanych z nakładami na ten składnik, w tym roszczeniami z tytułu posiadania czy naprawienia tego składnika.
Natomiast w umowie strony mogą zawsze ograniczyć podział jedynie do części majątku wspólnego lub działu spadku do części majątku (art. 1038 § 2 KC).
Umowa o podział majątku wspólnego lub dział spadku powinna w zasadzie regulować wszystkie stosunki prawne, dotyczące majątku wspólnego lub spadku. W przypadku umowy o podział majątku wspólnego powinny zatem zostać dokonane rozliczenia: nakładów i wydatków poczynionych w czasie trwania wspólności z majątku wspólnego na majątek odrębny (osobisty) oraz długów jednego z małżonków spłaconych z majątku wspólnego, roszczeń z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów, a także nakładów i wydatków oraz spłaconych długów w okresie od ustania wspólności do podziału majątku wspólnego. Dopuszczalne jest zrzeczenie się w umowie o podział majątku wspólnego określonych roszczeń przez jedną lub obie strony umowy. Zawarcie umowy o podział całego majątku wspólnego, w której treści brak postanowień co do wzajemnych rozliczeń, wyłącza jednak możliwość późniejszego dochodzenia roszczeń z tytułu poczynionych nakładów i wydatków. Zasady te należy odpowiednio stosować do umowy o dział spadku.
Skoro umowa o podział majątku wspólnego lub dział spadku może ograniczać się do podziału jedynie części majątku wspólnego lub spadkowego, to strony mogą w niej zastrzec odrębne rozliczenie omawianych należności, mogą także oczywiście sprecyzować wielkość przysługujących im z tytułu rozliczeń należności i określić późniejszy termin spełnienia wynikających z nich świadczeń. Zasada jest jednak prosta: jeśli strony zdecydują się na częściowy podział majątku wspólnego lub spadku ograniczony do jednego składnika lub składników, to powinny jednocześnie uregulować kwestie związane z rozliczeniem roszczeń ubocznych związanych z nakładami na ten składnik, w tym roszczeniami z tytułu posiadania czy naprawienia tego składnika.
Umowa taka może pociągać za sobą poważne i przykre skutki, dlatego zawsze warto skonsultować ją z adwokatem. Niejednokrotnie bowiem strony dzielą majątek swojego życia.
materiały źródłowe:
wyrok
Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 lipca 2016 r. I ACa
397/16
